Opleiding Geweldloze Communicatie? Een andere kijk op jezelf en de ander
De spiegel komen we elke dag wel een keer tegen
Letterlijk. Of we echt kijken is een tweede. Kijk je met liefde...
Lees verder
Passieve agressie is het geniepige broertje van agressie. Agressie heeft éen kwaliteit: het is ondubbelzinnig. Als iemand je een klap geeft denk je niet: he, gebeurde hier nu iets? Passieve agressie is ongrijpbaar: het is er wel en het is er niet. De opmerking lijkt goedbedoeld en zo voelt het niet. Was dat nu aanmoedigend of vernederend? Was deze actie uit liefde of leek dat maar zo? Ben ik het die spoken ziet? Alsof het gedrag gedefinieerd word door zijn ontkenbaarheid. In stilte mokken, duiken, sarcasme, een compliment die niet voelt als compliment. Verantwoordelijkheid voor jezelf en eerlijke zelfexpressie wordt gemeden. Uitingen van onvermogen én met sterke impact op de relatie.
Die voelt dat er iets niet overeen komt in het verbale en non-verbale. Dat er een dubbele boodschap is, iets dat zichzelf tegenspreekt. Helpen en saboteren. Eerlijk en niet eerlijk. Je voelt je misschien verward, onzeker, onvrij, machteloos, lichtelijk beschaamd. Of geïrriteerd. De kans is groot dat je stil valt óf verbaal terugslaat. Passieve agressiviteit trekt je samen in het moeras.
De ander gaat zich niet vriendelijker gedragen als je erover klaagt bij een collega. Je gaat je er waarschijnlijk ook niet beter bij voelen. Wat je afwijst, kaatst terug. Oordelen over de ander drukken meer op je eigen schouders dan op die van de ander. Het zet je vast, geeft je een machteloos gevoel. Misschien denk je ‘laat maar’: dat is zoveel makkelijker. Als laat-maars zich opstapelen ontstaat wrok en onmacht. Passieve agressie is dan een ventiel: druk van de ketel. Het gevoel willen hebben dat je tóch controle en waardigheid hebt. In deze cascade verdwijnen autonomie en respect – bij jezelf én de ander. Want hé, we hadden het net toch over passieve agressie bij de ander? En nu gaat het over mezelf? Hoe ging dát zo snel? Het is zoveel makkelijker om dit gedrag bij de ander te herkennen.
Controle is een illusie
Kierkegaard schreef het scherp: ‘Loslaten is even de houvast verliezen. Niet loslaten is voor altijd de houvast verliezen.’ Hoe kom je van schijn-controle over de ander naar regie over jezelf? Waardigheid verdedigen is alleen nodig als je je eigen onvoorwaardelijke waardigheid in twijfel trekt. Ook daar is een bekende quote voor met een heldere spiegel: ‘They cannot take away our self respect if we don’t give it away’. Gandhi.
Er zijn een aantal emoties die we logischerwijs liever niet voelen en uiten: angst, onmacht, schaamte, woede. Het brein is heel slim in vermijding of vervorming van die gevoelens. Onmacht kan functioneel ontkend worden. Sommige mensen zeggen nooit angst of schaamte te voelen. Bij mij lag angst diep begraven en inmiddels bewonder ik mijn systeem van zelfbescherming. Als kind ben je afhankelijk van je opvoeders en doe je wat nodig is om je veilig te voelen. Achteraf was het zo slim om de andere kant op te kijken, de waarheid mooier te kleuren, eerlijkheid in te houden en vrolijk en aangepast te doen. Toen.
Als volwassene is ‘niet-kijken’ minder slim, omdat het ten koste gaat van je vrijheid, zelfrespect en verbinding met de ander. Maar hoe kun je, als een iets pijn doet, ander gedrag kiezen waar oud gedrag al zo is ingesleten? Herkennen is het belangrijkste, Herkennen dat je dat je in een oud patroon zit en je je passief agressief gedraagt, met een smoesje, klagen of ‘eerlijk’ je beklag doen, is pijnlijk, moeilijk én het enige begin van verandering. Dingen die je niet herkent bij jezelf kun je immers niet veranderen. Je eigen passief agressieve uitingen van onmacht accepteren is stap 2. Met compassie voor jezelf of feitelijk: voor de jongere versie van jezelf. Stap 3, empathie voor de ander voorbij zijn gedrag. Na stap 1 en 2 is dat makkelijker en het geeft je ademruimte. Stap 4: eerlijk uiten zonder verwijten, bijvoorbeeld met geweldloze communicatie.
Een pijnlijke paradox. Omdat je naar respect verlangt en jezelf niet voldoende respecteert, uit je je onbewust passief agressief. Een contraproductieve strategie om je behoefte aan waardigheid of respect te vervullen: bij wie levert dit gedrag respect op? Het begint bij je verlangen naar waardigheid en autonomie serieus nemen. Zodat je andere manieren kunt vinden om die behoeften te vervullen. Onmacht erkennen en uiten is ook een optie. Nu wel. De wereld vergaat niet als je tegen iemand zegt: als je zo doet voel ik me onzeker en machteloos omdat ik verlang naar ontspanning en plezier. Wil je nog een keer zeggen wat je dwars zit, op een manier die ik makkelijker kan horen? Eerlijk uiten zonder verwijten te maken is een kunst en levenslange oefening. Omdat de jongere versie van jezelf dat niet kan of er niet in gelooft en bij pijn wél aan het stuur kruipt. Tot je er met liefde naar kijkt en het van hem of haar overneemt. I’ll take it from here.
Wil je leren hoe je je zelf kunt uiten met respect voor jezelf en de ander? Welkom op een training!