Hartige taal

Hoeveel moeite doen wij om voorbij het masker van de ander te kijken? En kunnen we dat wel, als we ons eigen masker liever niet zien? Hoe je met jezelf omgaat, bepaalt hoe je met de ander omgaat.

Geweldloze Communicatie is niet zozeer een communicatietechniek. Het is een perspectief op de diepere oorzaken van conflicten, frustraties en misverstanden. Waarom doen we wat we doen?  Het uitgangspunt van Geweldloze Communicatie is dat elk gedrag een poging is om een basisbehoefte te vervullen. Geweldloze Communicatie is een schijnwerper op de diepere drijfveren van je eigen gedrag en gedrag van de ander. Behoeften (h)erkennen als drijfveer voor ons gedrag was voor mij de ‘missing link’ in communicatie. De verborgen deur op momenten van onmacht en frustratie.

We leven al eeuwen in een dominantie maatschappij: oordelen, macht en onmacht zijn in onze taal verweven. De taal die je dagelijks hoort en spreekt beïnvloedt je manier van denken. Je raakt gaat onbewust geloven in slechts twee opties: iemand heeft gelijk of ongelijk, is sterk of zwak, goed of fout. Categoriseren in goed of fout maakt de wereld overzichtelijker en (schijn)veiliger: we zien vooral wat er aan de ander ‘mankeert’. Tegelijk stel je je door dit goed-fout denken minder open voor de ander – en voor jezelf. Voelt dat prettig? Als mensen zichzelf of de ander slim óf dom noemen en zien als sterk óf zwak, wordt leren een teken van zwakte en zelfreflectie onprettig. Oordeel- denken remt je zelfbewustzijn en zonder inzicht in jezelf blijf je op dezelfde manier reageren.

Geweldloze communicatie geeft de mogelijkheid om naar je eigen gedrag te kijken zonder oordeel. Door te zien welke behoeften je probeerde te vervullen met wat je deed, en welke behoefte het voor jou niet vervulde, ontstaat er een interne drive om de volgende keer een andere keuze te maken. En daarmee de mogelijkheid om gedragspatronen werkelijk te veranderen. Het gevolg van deze manier van kijken is dat je feedback leert geven en ontvangen vanuit (zelf-) respect en gelijkwaardigheid, voorbij goed en fout. Precies daar ontstaat openheid en vertrouwen in samenwerking: het geeft moed om jezelf eerlijk te uiten en open naar de ander te kunnen luisteren zonder verwijt te horen. Niet gehoord worden is bij ongeveer 80% van de situaties de oorzaak van conflicten.

Als je baas bijvoorbeeld met een strak gezicht naar je toe komt en met een frons zegt: “Heb je dat stuk nu nóg niet af? Wat zit je allemaal te doen!”, dan voel je je misschien geïrriteerd of onzeker. Hij voelt zich misschien bezorgd omdat hij behoefte heeft aan voortgang. Zijn strategie vind je wellicht eisend of intimiderend, zijn behoefte begrijpen is makkelijker (zekerheid, vertrouwen, rust?). Je kunt reageren op zijn gedrag met gehoorzaamheid of stil verzet in de vorm van roddelen, sarcasme of tegenwerking. Onbewust geloof je in de macht van de ander waardoor je rebelleert of gehoorzaamt: in beide gevallen bevestig je de macht van de ander en geef je je macht weg. Geen van beide voelt zich dan gehoord. Je kunt jezelf ook een vraag stellen voor je reageert: wat is mijn behoefte en wat zou zijn behoefte zijn? “Ik begrijp dat je tijdsdruk ervaart, klopt dat? Voor mij is de kwaliteit ook belangrijk. Kunnen we het er even over hebben hoe we dat het beste oplossen?” De behoefte aan respect, die met zijn ‘vraag’ misschien niet vervuld werd, kun je aan jezelf erkennen door met zelfrespect te reageren.

Met Geweldloze Communicatie kun je bewust kiezen hoe je wilt reageren. Het geeft tools om nee te zeggen zonder schuldgevoel en nee te horen zonder het persoonlijk op te nemen. Je zou kunnen stellen dat “effectieve communicatie” een betere term is. Het stelt mensen immers in staat om op eenvoudige en effectieve wijze contact te maken van mens tot mens. Het woord “geweldloos” heeft met name in het Nederlands een weinig aantrekkelijke associatie met ‘soft’, ’het laten gebeuren’ of ‘niet opkomen voor jezelf’. In de praktijk vergt Geweldloze Communicatie juist moed, heldere grenzen en verantwoordelijkheid: met empathie voor jezelf en de ander. Het vergt bewustzijn om je primaire reacties voor te zijn als iemand bij jou op een oud pijnpunt stapt. Je creëert waardigheid voor beide partijen door open te kunnen luisteren én eerlijk te kunnen uiten.

Het woord ‘geweldloos’ kan mensen bewust maken van ‘geweld in taal’. Oordelen, dwingen, verantwoordelijkheid ontkennen en denken dat je iets kunt verdienen ziet Rosenberg als ‘tragische manieren om een behoefte te vervullen’. Het verwijdert mensen van vrijheid, liefde en levendigheid in de ander en in zichzelf.

Geweldloze Communicatie in de praktijk betekent:

• je drijfveren vinden: de oorzaak van je gevoelens in jezelf zoeken
• verantwoordelijkheid nemen voor je gevoel, behoefte en gedrag
• leven vanuit het inzicht dat je niet verantwoordelijk kunt zijn voor het gedrag, de gevoelens en behoeften van de ander
• bewust zijn en erkenning voor ieders behoeften en elkaars grenzen
• empathisch luisteren naar jezelf zonder oordeel en zonder agenda
• empathisch luisteren naar de ander zonder oordeel en zonder agenda
• bewuste keuzes maken

Echt contact met de ander begint bij echt contact met jezelf.